Μετανάστευση

[Eleni]

Η έρευνα που ακολουθεί πραγματεύεται το πώς και το γιατί έφυγαν από την Ελλάδα “τα καλύτερα μυαλά” γύρω στις αρχές της δεκαετίας του 8Ο. Σήμερα, ακριβώς 20 χρόνια μετά τη δημοσίευσή της στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία (24/4/1991), το ζήτημα της μετανάστευσης επανέρχεται στην επικαιρότητα με ακόμα πιο σκληρούς όρους. Οι Έλληνες φεύγουν πάλι για να ζήσουν και να δουλέψουν αλλού. Για μια ακόμα φορά στην ιστορία μας, δεν μας χωράει ο τόπος, ο τόπος μας.

ΠΟΙΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΚΑΠΟΙΟΥΣ ΔΙΑΠΡΕΠΕΙΣ ΣΥΜΠΑΤΡΙΩΤΕΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΕΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΞΕΝΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

BRAIN DRAIN
Έλληνες στη διεθνή αγορά εγκεφάλων…


Δεν είναι η Αμέρικα του Ελία Καζάν, το άγαλμα της Ελευθερίας που ξεπροβάλλει μέσα από την ομίχλη, ούτε οι ατέλειωτες ουρές στις αίθουσες ελέγχου μεταναστών της νήσου Έλις, που έγιναν μουσείο και ο βήχας πια μεταφράζεται σε κρυολόγημα και όχι σε φυματίωση. Δε είναι τραγούδια της ξενιτειάς, ο Καζαντζίδης, οι εργάτες της Γερμανίας, οι πιατάδες της Αμερικής, η απογύμνωση της ελληνικής επαρχίας. Δεν είναι οι αρχές του αιώνα, οι απίστευτες ιστορίες «μπρούκληδων» και θείων από την Αμερική, ούτε η φωτογραφία του προξενείου πριν από την αποστολή της φτωχής και τίμιας κόρης.
Είναι η Αμερική του Άντι Γουόρχολ και είναι η Αμερική του τέλους του αιώνα. Είναι οι Έλληνες φοιτητές, οι Έλληνες της Γουόλ Στριτ, οι Έλληνες καθηγητές των αμερικανικών πανεπιστημίων, οι γιατροί, οι δικηγόροι, οι ερευνητές, τα στελέχη των πολυεθνικών επιχειρήσεων. Είναι οι Έλληνες πολίτες του κόσμου, επιστήμονες και ειδικοί παντός είδους. Είναι χιλιάδες αριθμοί που αυξάνονται χρόνο με το χρόνο στις υπηρεσίες απογραφής και στις εισόδους των αεροδρομίων, με βίζες που δηλώνουν την εξειδίκευσή τους. Είναι μελέτες στις βιβλιοθήκες του ΟΗΕ και γενικές συνελεύσεις. Είναι ο όρος brain drain, που δηλώνει το νέο φρούτο της «πνευματικής αποστράγγισης» και που μπορεί να σημαίνει την «αποξήρανση» της χώρας που διοχετεύει «εγκεφάλους» στο εξωτερικό και την «άρδευση» της ξένης χώρας που τους δέχεται. Και στην περίπτωση της Ελλάδας, ο «αγωγός» που τη συνδέει με την Αμερική, διοχετεύει στην τελευταία ένα επίλεκτο έμψυχο υλικό, προορισμένο να παραμείνει εκεί, γιατί μόνο εκεί αισθάνεται να δημιουργεί και να αξιοποιείται.
Η έρευνα αυτή, εξετάζει τις αιτίες που οδήγησαν στο εξωτερικό κάποιους διαπρεπείς συμπατριώτες μας κι ακόμη τις δυσκολίες της παραμονής τους, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο εντάχθηκαν στην παραγωγική διαδικασία ενός ξένου κράτους που ξέρει και μπορεί να τους αφομοιώσει καλύτερα από την πατρίδα τους.
Κάποιοι απΆ αυτούς θα ξαναγυρίσουν. Κάποιοι άλλοι είναι ακόμη σκεπτικοί, καθώς αναλογίζονται τα τεράστια προβλήματα της επανένταξής τους στην ελληνική πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα που δεν μετριέται με ποσοστά ανεργίας και πληθωρισμού, αλλά το κυριότερο, με χαμένες προσδοκίες.
«Το 1984 τελείωσα την Ιατρική. Η Αμερική είχε ήδη μπει στα σχέδιά μου, κι έτσι έδωσα τις καθιερωμένες εξετάσεις. Διαρκούν δύο ημέρες, από 8 ώρες την ημέρα. Εξετάζεσαι σε όσα έχεις διδαχθεί και στα έξι χρόνια των σπουδών σου. Το ποσοστό επιτυχίας ξένων γιατρών, απΆ όλο τον κόσμο, στις εξετάσεις αυτές, ήταν τότε 15%. Το υπόλοιπο 85% καλυπτόταν από Αμερικανούς,» λέει ο Κώστας Ζαρμακούπης. « Πέρασα και το 1986 ήρθα στην Αμερική, όπου άρχισα να δουλεύω σε μια πανεπιστημιακή κλινική, πρώτα για εδίκευση στην γενική χειρουργική και τώρα για ειδίκευση στην αγγειοχειρουργική. Εκεί ό,τι κάνεις το κάνεις σωστά. Από τον ένα χρόνο που είχα δουλέψει σε ελληνικό νοσοκομείο, είχα διαπιστώσει ότι οι δυνατότητες ήταν περιορισμένες από την άποψη της εκμάθησης και της εμπειρίας. Μέσα σΆ ένα χρόνο, είχα μάθει όλα όσα αφορούσαν την ειδικότητά μου, είχα εξαντλήσει όλες τις ιατρικές περιπτώσεις και έμπαινα πια στη ρουτίνα της επανάληψης. Κανένας εμπειρότερος δεν απαντούσε στις ερωτήσεις μου κι έτσι, μια και δεν με απασχολούσε η αποκατάστασή μου, αποφάσισα να φύγω για την Αμερική, που φημίζεται για τις δυνατότητες και τις γνώσεις που παρέχει στον κλάδο μου».
Ο Κώστας Ζαρμακούπης, είναι τριάντα χρόνων, γιατρός. Είναι ένας από τους πολλούς Έλληνες επιστήμονες που πέρασαν από τον «αγωγό» του brain drain της διαδικασίας που «βαφτίστηκε» έτσι από τον ΟΗΕ και που αφορά δύο κατηγορίες μεταναστών:
1.Τους φοιτητές των αναπτυσσόμενων χωρών, που πηγαίνουν στις αναπτυγμένες χώρες, αρχικά για σπουδές ή ειδίκευση, για να παραμείνουν μετά το τέλος των σπουδών τους και να εργαστούν εκεί.
2.Τους ειδικευμένους επαγγελματίες, που μεταναστεύουν από τις αναπτυσσόμενες χώρες για να ενσωματωθούν στο παραγωγικό δυναμικό των αναπτυγμένων χωρών.
Η μετανάστευση δεν είναι πια αυτό που ήταν. Τα τελευταία τριάντα χρόνια, οι μετακινήσεις επιστημόνων και υψηλά ειδικευμένων επαγγελματιών δεν αντανακλούν απλώς τις οικονομικές, τις κοινωνικές και τις πολιτικές διαφορές των χωρών, αλλά αποκτούν την ισχύ φυσικού φαινομένου, αναγκαίο για την πάροδο και την ανάπτυξη του πλανήτη.
Έτσι, στα τέλη της δεκαετίας του Ά60, καθώς τα εθνικά όρια αρχίζουν να ξεπερνιούνται από τη φιλοδοξία μεμονωμένων ατόμων, διπλασιάζεται ο αριθμός των ξένων μηχανικών και των επιστημόνων που εργάζονται στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ ο αντίστοιχος «πληθυσμός» των γιατρών αυξάνεται κατά πενήντα τοις εκατό.
Στα μέσα της δεκαετίας του Ά70, καθώς η πνευματική αφαίμαξη επεκτείνεται, οι χώρες-δότες αρχίζουν να ανησυχούν για το μέλλον τους. Αναπτύσσεται τότε μια θεωρία, που υποστηρίζει ότι οι μεταναστεύσεις των επιστημόνων είναι ωφέλιμες για την πατρίδα τους, αφού οι επιστήμονες-μετανάστες γίνονται συγκοινωνούντα δοχεία γνώσης με τους επιστήμονες που παραμένουν ακόμη εκεί. Μια παράλληλη θεωρία υπογραμμίζει τη συμβολή των μεταναστών-επιστημόνων στην παγκόσμια εξέλιξη, αφού η χώρα-δέκτης μπορεί να τους αξιοποιήσει και να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητές τους, ενώ η πατρίδα τους θα τους αντιμετώπιζε ως ενεργειακό πλεόνασμα βάρους.

Ο όρος brain – drain
Την ίδια εποχή, τα σύνορα της Αμερικής κλείνουν για τους ειδικούς ορισμένων κλάδων, επειδή οι συγκεκριμένες ανάγκες της έχουν καλυφθεί. Ωστόσο, η Αμερική παραμένει ο υπΆ αριθμόν ένα πόλος έλξης για τους επιστήμονες των πιο διαφορετικών ειδικοτήτων.
Ο όρος brain drain καθιερώθηκε για να διαχωρίσει τους εξειδικευμένους επαγγελματίες και τους φοιτητές από τις υπόλοιπες κατηγορίες μεταναστών (π.χ. τους ανειδίκευτους εργάτες), διευκολύνοντας έτσι και τις έρευνες σχετικά με τους νέους λόγους μετακίνησης πληθυσμών, αλλά και την προσαρμογή και τη διαρκή βελτίωση της σχετικής νομοθεσίας.
Έτσι, οποιαδήποτε πολιτική κι αν ακολουθείται σχετικά με τέτοιου είδους μεταναστεύσεις σε διεθνές επίπεδο, πρέπει να τηρούνται πάντοτε δυο βασικές αρχές:
Το δικαίωμα της χώρας-δέκτη να θέτει όρους εισόδου στην επικράτειά της και το ατομικό δικαίωμα του κάθε ανθρώπου να μεταναστεύει. Το μόνο που απομένει για τις χώρες-δότες, είναι να βρουν κίνητρα για να κρατήσουν το ταλαντούχο δυναμικό τους, ή , στη χειρότερη περίπτωση, για να το πείσουν να επιστρέψει.
«Σπούδασα στο Παρίσι αρχιτέκτονας-μηχανικός και έμεινα δέκα χρόνια, ως το 1980», λέει ο Αλέξανδρος Ουζούνης, που σήμερα στα 38 του χρόνια ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη και είναι παντρεμένος με Αμερικανίδα.
«Κατάλαβα, όμως, ότι εκεί τα όρια της επαγγελματικής έρευνας ήταν περασμένα και μετά την επαναστατική δεκαετία του Ά60 και την πρωτοπορία του Παρισιού, η Γαλλία ήταν πια μια γηραιά κυρία. Γύρισα στην Ελλάδα, νομίζοντας πώς θα μείνω. Έμεινα μόνο ένα καλοκαίρι. Δε με χωρούσε ο τόπος».
Φυσικά, οι λόγοι που παρακινούν τους επαγγελματίες να φύγουν για το εξωτερικό, διαφέρουν από τους λόγους των φοιτητών. Αρχικά, διαφέρουν ίσως και οι προσδοκίες τους. Όμως, η τελική τους απόφαση παραμένει κοινή.
«Όταν ήμουν φοιτητής στο Πολυτεχνείο, η ιδέα των μεταπτυχιακών σπουδών στην Αμερική, αν ήσουν καλός, θεωρούνταν φυσική εξέλιξη», λέει ο Αλέξης Σερεσιώτης, 33 χρονών, αναπληρωτής καθηγητής βιοχημικής μηχανικής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. «Το 1982 οι μεταπτυχιακές σπουδές στην Ελλάδα ήταν ακόμη σε νηπιακή κατάσταση, μόλις τότε ξεκινούσαν. Έτσι, η Αμερική έμοιαζε να είναι αναπόφευκτα, το επόμενο βήμα. Μόλις τελείωσα, πήρα μια υποτροφία για το CALTECH, ένα από τα μεγαλύτερα ινστιτούτα έρευνας και τεχνολογίας που υπάρχουν στον κόσμο, και βρέθηκα στο Λος Άντζελες. Έμεινα εκεί ως το 1987, έκανα τη διατριβή μου και μετά ήρθα στο Κολούμπια. Όταν σπουδάζεις στην Αμερική, έχεις τη δυνατότητα να δεις από το θρανίο ακόμη τις επαγγελματικές σου προοπτικές και τις πόρτες που ανοίγονται. Παράλληλα, με τη μάθηση, υπάρχουν προσφορές εργασίας αδιανόητες για την Ελλάδα κι αυτό γιατί η γερή υποδομή της τεχνολογίας δημιουργεί μεγάλη ζήτηση στην αγορά. Στο θέμα της υποδομής, η Ελλάδα υστερεί αφάνταστα και παράγει περισσότερους επιστήμονες απΆ όσους μπορεί να προωθήσει ή να απορροφήσει. Όσο για τους τομείς της έρευνας, αυτοί καθορίζονται μόνο από τις ανάγκες, δεν υπάρχουν χρήματα για περισσότερα. Στην Αμερική, όμως, ο επιστήμονας αποφασίζει μόνος του τι θα ερευνήσει, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του και με τους δημόσιους ή τους ιδιωτικούς πόρους που του προσφέρονται. Θυμάμαι, ήμουν ακόμα φοιτητής όταν ξεκίνησε αυτή η ιστορία με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Κλήθηκαν μεγάλα ονόματα από το εξωτερικό, για να καταρτίσουν το πρόγραμμα. Μόλις άλλαξε η κυβέρνηση, οι εργασίες σταμάτησαν και πολλοί από τους Έλληνες επιστήμονες που είχαν επιστρέψει απΆ έξω, έφυγαν πάλι. Στην Ελάδα, η επιστημονική έρευνα συνδέεται στενά με την πολιτική, πράγμα που δεν συμβαίνει στην Αμερική. Εδώ, και το εργασιακό περιβάλλον και οι άνθρωποι γύρω σου, σε παρακινούν να ψάξεις, να βελτιωθείς. Συναντάς επιστήμονες κάθε ειδικότητας, συνεργάζεσαι με τα καλύτερα μυαλά. Γιατί, λοιπόν, να γυρίσω πίσω;».
Με τους φοιτητές, τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά. Κυριότερος λόγος του εκπατρισμού τους, είναι η δυνατότητα καλύτερης σταδιοδρομίας στην πατρίδα τους, άσχετο αν τελικά δεν επιστρέφουν ποτέ ή αν η χώρα τους δεν κατορθώνει να τους απορροφήσει. Ένας άλλος λόγος, είναι η επιθυμία να γνωρίσουν τον κόσμο και να αποκτήσουν εμπειρίες, να εκπαιδευτούν σε καλύτερα πανεπιστήμια, να ζήσουν αυτά που ακούνε ως τώρα από τους άλλους, να πλουτίσουν τις γνώσεις τους και να αποκτήσουν το γόητρο ενός ξένου πτυχίου.
Οι φοιτητές χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: ΣΆ αυτούς που σπουδάζουν με υποτροφία και σΆ αυτούς που έχουν την οικονομική υποστήριξη της οικογένειάς τους. Οι υπότροφοι είναι συνήθως εκείνοι που έλκονται περισσότερο από τα θέλγητρα της ξένης χώρας. Οι άλλοι, όμως, που πληρώνιουν τη «φυγή» τους, είναι οι περισσότερο αποφασισμένοι να φύγουν.
Η Φλώρη Κεφαλοπούλου ήρθε για σπουδές στην πληροφορική το 1982, πήρε σε τέσσερα χρόνια το Bachelor, και αποφάσισε να συνεχίσει για το Master, δουλεύοντας παράλληλα, για να αποκτήσει επαγγελματική εμπειρία. Σήμερα, στα 27της, σκέφτεται να εργαστεί άλλα τρία-τέσσερα χρόνια μετά το τέλος των μεταπτυχιακών της σπουδών ακι να γυρίσει στην Ελλάδα.
«Το κυριότερο είναι πως, σπουδάζοντας εδώ, δεν μαθαίνεις θεωρίες. Μαθαίνεις την πραγματικότητα. Πιστεύω πως ο συνδυασμός δουλειάς και σπουδών είναι ο ιδεώδης. Δέχομαι διαρκώς ερεθίσματα, βλέπω τους καθηγητές και το διευθυντή μου να αναζητούν διαρκώς το καλύτερο. Σε όλα τα επίπεδα υπάρχει συνεργασία. Δουλεύουμε σαν ομάδα, γιατί το μόνο που μετράει είναι το αποτέλεσμα. Είμαι ήδη τέσσερα χρόνια σΆ αυτή την εταιρεία που κατασκευάζει συστήματα υπολογιστών για χρηματιστηριακές επιχειρήσεις. Κάθε σύστημα προσαρμόζεται στις ανάγκες του πελάτη, και πολλές φορές μου αναθέτουν την οργάνωση ενός τέτοιου προγράμματος και το παρακολουθώ σε όλα του τα στάδια. Είναι αστειο αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα με τους κομπιούτερ. Αγοράζουν τα καλύτερα, τα πιο τελευταία μοντέλα και τΆ αφήνουν να κάθονται, ή παλεύουν να μεταφέρουν τα παλιά συστήματα στα καινούρια, ώσπου να βγει το επόμενο σύστημα που καταργεί όλα τα προηγούμενα, και φτου κι απΆ την αρχή. Το κυνήγι της τεχνολογίας γίνεται χωρίς στόχους, με απώλεια χρημάτων και φαιάς ουσίας, γιατί δεν υπάρχει συντονισμός, γιατί δεν ξέρουν τι ζητούν από τον υπολογιστή που φτιάχτηκε για να τους λύσει τα χέρια. Έχω δει στην Ελλάδα υπολογιστές να μένουν αχρησιμοποίητοι σε γραφεία, ή να υπολειτουργούν, ενώ εδώ θα έκαναν θαύματα. Ο Αμερικανός δεν τρέχει να αγοράσει το τελευταίο μοντέλο, αν αυτό που ήδη έχει τον εξυπηρετεί.
Εμένα η δουλειά μου είναι να αναλύω τις ανάγκες του πελάτη, για να αγοράσει σωστά ένα σύστημα κομπιούτερ. Είναι δύσκολο να συνδυάζεις δουλειά και πανεπιστήμιο, αλλά επειδή τα πάντα κινούνται με τρομαχτική ταχύτητα, αναγκάζεσαι να τα προλάβεις και, τελικά, κάνεις πάρα πολλά. Είναι κουραστικό, αλλά με ικανοποιεί. Στην Ελλάδα θα ξαναγυρίσω σε πέντε χρόνια, γιατί δεν θα ΅θελα να μεγαλώσω τα παιδιά μου σε τόσο αγχώδη ρυθμό ζωής. Ξέρω, βέβαια, τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσω, από το… μέσον που θα χρειαστεί για να αποκτήσω τηλέφωνο, ως τις ιδέες και το μεράκι μου, που μπορεί να πάνε χαμένα. Έχω φίλους που γύρισαν στην Ελλάδα, ξαναέφυγαν και ξαναγύρισαν… Όμως, για καθαρά συναισθηματικούς λόγους, δεν μπορω να αποκλείσω την επιστροφή μου. Την επαφή μου με τη Νέα Υόρκη θα την κρατήσω, έχω δημιουργήσει σχέσεις επαγγελματικές, αλλά και φιλικές. Θέλει δύναμη, αλλά θα επιστρέψω».
Κι αν η επιστροφή στην πατρίδα ήταν δύσκολη, πόσο δύσκολη ήταν η προσαρμογή στους ρυθμούς και τις απαιτήσεις της ξένης χώρας για τους νεοφερμένους;

Δύσκολη η επιστροφή
«Κάθε αρχή είναι δύσκολη, και οποιαδήποτε σύγκριση με την Ελλάδα, σε οποιοδήποτε επίπεδο, θα ήταν ανόητη, προπαντός στη χειρουργική που είναι ένα κλειστό κύκλωμα», συνεχίζει ο Κώστας Ζαρμακούπης. «Άλλη η νοοτροπία, άλλη η σχέση των γιατρών με τους ασθενείς και των γιατρών μεταξύ τους, άλλη η σχέση των ανθρώπων γενικά. Εδώ υπάρχει ένα άριστα οργανωμένο σύστημα, πράγμα που λείπει από την Ελλάδα. Όλοι είναι απαραίτητοι και αντιμετωπίζονται με τον ίδιο σεβασμό, από την κορυφή της πυραμίδας, τον καθηγητή, ως τον τελευταίο εργαζόμενο.
Οι ασφάλειες ελέγχουν σήμερα τα πάντα στην Αμερική, και στο μέλλον οι κοινωνικές ασφαλίσεις θα αποφασίζουν πόσο πρέπει να δουλέψεις, πόσο θα αμειφθείς, πόσο θα παραμείνει ο αθενής στο νοσοκομείο και τι παροχές πρέπει να περιμένει. Οι αθενείς στην Ελλάδα είναι πιο εύκολοι. Ο Αμερικανός έχει μάθει να του παρέχουν υπηρεσίες και τα νοσοκομεία τα θεωρεί κάτι σαν ΟΤΕ ή σούπερ μάρκετ. Πληρώνει και ζητά εγγυήσεις, ακόμη και για την παραμικρή λεπτομέρεια. Αυτό διευκολύνει και ταυτόχρονα δυσχεραίνει τη δουλειά μας. Τη διευκολύνει, επειδή ο καθένας ξέρει τι πρέπει να δώσει και τι πρέπει να πάρει. Τη δυσχεραίνει, επειδή χάνεις χρόνο με τη γραφειοκρατία. Τα πάντα πρέπει να καταγραφούν, ενώ στην Ελλάδα τα πράγματα είναι απλούστερα επειδή δεν υπάρχει οργάνωση. Εδώ έχει αναπτυχθεί ένα ολόκληρο παρακλάδι του ιατρικού επαγγέλματος, παρακλάδι διοικητικό και γραφειοκρατικό. Στην Ελλάδα υπάρχουν αξιολογότατοι γιατροί, όπως κι εδώ. Εκεί είναι πιο εύκολη η εργασία, γιατί υπάρχει περισσότερος ελέυθερος χρόνος, ενώ εδώ δουλεύεις τις διπλάσιες ή τριπλάσιες ώρες, αλλά και μαθαίνεις περισσότερα. Βασικά, το σύστημα επωφελείται, αλλά και συ παίρνεις κάτι μέσα απΆ αυτό. Χάνεις τα νιάτα σου αλλά το κάνεις γιατί γνωρίζεις πράγματα που θα ήταν αδύνατο να μάθεις στην Ελλάδα. Φυσικά, πάντοτε θα υπάρχουν κενά γνώσης που σου ξεφεύγουν, αλλά τελικά η έρευνα είναι κάτι τελείως προσωπικό. Κανείς δεν σε περιμένει πουθενά με ανοιχτές αγκάλες. Πιστεύω ότι η δική μου γενιά έζησε ευτυχισμένα χρόνια στην Ελλάδα. Το μόνο πρόβλημά μας είναι ότι παραιτηθήκαμε γρήγορα και οι Έλληνες περιμένουν πολλά, χωρίς κόπο. Μάλλον δεν έχουμε εκτιμήσει σωστά τη χώρα μας, γιατί τον περισσότερο καιρό τον περνάμε μουρμουρίζοντας και κριτικάροντας, παρά δρώντας. Μα τελικά η ζωή πουθενά δεν είναι εύκολη. Μόνος σου καταξιώνεσαι όπου κι αν πας, Ελλάδα, Ευρώπη, Αμερική. Ήρθα για να φύγω. Θέλω να πάρω όσο το δυνατόν περισσότερα και να γυρίσω. Το θέμα είναι πως θα μου φανεί η Ελλάδα έπειτα από εφτά χρόνια. Σε τόσο διάστημα, χάνεις την πραγματικότητα της χώρας, τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί, ξανά νέα προσαρμογή».
«Πρωτοήρθα 28 χρονών, κι επειδή ήμουν αρχιτέκτονας, νόμισα στην αρχή πως θα είχα δυνατότητες επιλογής», λέει ο Αλέξανδρος Ουζούνης. «Δεν ήξερα όμως κανέναν εδώ. Πέρασα ταλαιπωρίες φοβερές. Έβαφα κτίρια, σχεδίαζα βόθρους, έκανα το σερβιτόρο, και παράλληλα προσπαθούσα να βγάλω άδεια εργασίας. Τα πιο δύσκολα αφεντικά- και όχι μόνο για μένα- ήταν οι άλλοι Έλληνες, οι πιο παλιοί, που έχουν κλειστεί σαν τη σφήκα στο κεχριμπάρι. Ζουν ακόμη στο παρελθόν, λόγω νοοτροπίας και γλωσσικής ανεπάρκειας, και δεν θέλουν επαφή με ξένους, παρά μόνο μεταξύ τους, και τρώγονται με τους νέους Έλληνες- μια μειονότητα μέσα στη μειονότητα δηλαδή.

Μίλησε στον… ψυχίατρο
»Οι Έλληνες αρχιτέκτονες που έχουν γραφεία και υπαλλήλους είναι χειρότεροι από τους Αμερικανούς. Όσο πιο πολλές γνώσεις έχεις, τόσο πιο πολύ σε βασανίζουν,» συνεχίζει ο Αλέξανδρος Ουζούνης. Άρχισα να δουλεύω σε επιπλάδικο και να σχεδιάζω έπιπλα κι εκεί κατάλαβα πως φτάνει να διαθέτεις λίγο καλό γούστο, και μπορείς να γίνεις διακοσμητής. Οι Αμερικανοί ανακάλυψαν το designστην αρχές της δεκαετίας του Ά80, και κείνη την εποχή, Ά83 με Ά84, αποφάσισα κι εγώ νΆ ασχοληθώ με διακοσμήσεις εσωτερικών χώρων. Βρέθηκαν κάποιοι πελάτες που με εμπιστεύθηκαν, στο μεταξύ παντρεύτηκα και είπα να δουλέψω σε αρχιτεκτονικά γραφεία και να παίρνω δουλειές από αυτά. Με κούρασε όμως το γιάπικο υπαλληλίκι και ξανάρχισα μόνος μου. Κατάλαβα πως ο σχεδιασμός του χώρου δεν επαρκούσε, χρειάζονταν και κατασκευές, κι έτσι άρχισα να προσλαμβάνω συνεργάτες. Απο κει και πέρα, τα πράγματα κύλησαν. Φυσικά, η δουλειά θέλει κυνήγι διαρκώς, έχουμε να κάνουμε με πλούσιους και εκκεντρικούς Νεοϋορκέζους, αλλά ακριβώς αυτή η πρόκληση είναι που σε κρατάει ζωντανό.
»Στην Αμερική μαθαίνεις να μιλάς με τον εαυτό σου. Αν δεν το κάνεις, θα μιλήσεις με ψυχίατρο. Είναι μια χώρα που μπορεί να σε καταστρέψει, όπως μπορεί και να σε φτιάξει. Το σύστημα δουλεύει καλά, και γιΆ αυτό, ανεξάρτητα από τον ανταγωνισμό, αν θέλεις, θα πας μπροστά. Δεν εξαρτάσαι από τον πρώτο τυχόντα.
»Σε μια χώρα όπου το σύστημα δεν λειτουργεί, τα πάντα εξαρτώνται από την παραοικονομία και από το βόλεμα. Στην Ελλάδα μπορεί να συζητάς και να περνάς ωραία, αλλά πού είναι η δημιουργία; Εδώ δημιουργείς, παράγεις, νιώθεις ότι τα κατάφερες. Στην Ελλάδα, την χαρά της δημιουργίας μόνο οι καλλιτέχνες την έχουν. Εδώ την έχει ο καθένας, φτάνει νΆ αγαπάει τη δουελιά του. Πόσοι άνθρωποι στην Ελλάδα αγαπούν τη δουλειά τους; Δεν είμαι Αμερικανός, Έλληνας είμαι, αλλά διαλέγω που θα μείνω. Έχω χάσει κάθε πίστη στη χώρα μου. Με τέτοια έλλειψη κοινωνικού συστήματος, δεοντολογίας, αγωγής, ήθους… Οι Έλληνες είναι σαν το νόμισμα του Ιανού: Όταν το αποφασίσουν, είναι οι καλύτεροι. Τους βλέπω εδώ τους νεότερους από μένα, αυτή την καινούρια γενιά που έρχεται να ζήσει και να εργαστεί. Ακόμη ψαχνόμαστε, νιώθουμε αλεξιπτωτιστές. Όσοι γυρίσουν θα είναι μια υπόσχεση για την Ελλάδα, αλλά θα είναι τόσοι λίγοι… Θα γυρίσουν, για να διαπιστώσουν πως οι Έλληνες έχουν πάθει κοινωνική δυσπεψία: Τρώνε Μπε-Εμ-Βε και Μερσεντές και αποβάλλουν Τίμπερλαντ και 17 Νοέμβρη!».
Η πιο «σκληρή» μετανάστευση της επιστήμης

Στατιστικές και μελέτες δείχνουν πως η πνευματική αφαίμαξη που υφίσταται η Ελλάδα είναι μια από τις μεγαλύτερες στον κόσμο. Ο αριθμός των Ελλήνων επιστημόνων που εργάζονται στην Αμερική (4.000) πλησιάζει επικίνδυνα τον αριθμό των επιστημόνων που εργάζονται στην Ελλάδα (5.000). Υπολογίζεται ακόμη ότι 1.200 καθηγητές διδάσκουν Διοίκηση Επιχειρήσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη στιγμή που η Ελλάδα πάσχει από ικανούς μάνατζερ.
Όσο για τους φοιτητές που φτάνουν τις 88.000 είναι διασκορπισμένοι σε 45 χώρες του κόσμου, και το φοιτητικό τους συνάλλαγμα που βγαίνει νόμιμα και μη από την Ελλάδα ανέρχεται σε 40-50 δισ. δραχμές.
Συνολική εικόνα δεν υπάρχει. Υπάρχουν όμως κάποιοι αριθμοί στους καταλόγους του ImmigrationOffice και στις στατιστικές υπηρεσίες. Τα στοιχεία που ακολουθούν, τα οφείλω στην κα Βασιλιάνα Σιδεράκη και στον κ. Νίκο Χριστόνικο, υπαλλήλους στη βιβλιοθήκη του ΟΗΕ, που η βοήθειά τους στην έρευνα αυτή ήταν πολύτιμη. Ενδεικτικά λοιπόν:
Το 1982
1.370 Έλληνες έγιναν μόνιμοι κάτοικοι των Ηνωμένων Πολιτειών, ενώ 4.397 πήραν την αμερικανική υπηκοότητα.
Την ίδια χρονιά, μπήκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες 64.080 Έλληνες. Από αυτούς, 376 ήταν κυβερνητικοί υπάλληλοι, 4.487 έρχονταν για δουλειές, 36.098 για τουρισμό, 7.303 ήταν περαστικοί (με τελικό προορισμό άλλη χώρα), 30 επενδυτές, 4.420 φοιτητές (+102 σύζυγοι και παιδιά φοιτητών), 297 εμπορικοί αντιπρόσωποι, 359 μετεκπαιδευόμενοι (+60 σύζυγοι και παιδιά μετεκπαιδευομένων), 26 εκπρόσωποι ραδιοτηλεοπτικών μέσων, 473 προσκεκλημένοι στο πλαίσιο πολιτιστικών ανταλλαγών (+134 σύζυγοι και παιδιά τους), 69 μνηστήρες/μνηστές Αμερικανών πολιτών (+4 παιδιά!), 167 μετατετιθέμενα στελέχη πολυεθνικών εταιρειών (+91 σύζυγοι και παιδιά), και 156 υπάλληλοι του ΝΑΤΟ. Χαρακτηριστικό είναι ότι άλλοι 7.428 Έλληνες μπήκαν στην Αμερική για αδιευκρίνιστους λόγους. Μπήκαν επίσης 6.984 μετανάστες, από τους οποίους οι 1.382 ανήκουν στην κατηγορία των εξειδικευμένων επαγγελματιών, χωρίς να προσδιορίζεται η εξειδίκευσή τους.
Το 1984
879 Έλληνες έγιναν μόνιμοι κάτοικοι Αμερικής. 3.068 απέκτησαν την αμερικανική υπηκοότητα. Ο αριθμός των Ελλήνων που μπήκαν την ίδια χρονιά είναι 52.676. Από αυτούς, 279 ήταν κυβερνητικοί υπάλληλοι, 5.552 είχαν έρθει για δουλειές, 32.889 για τουρισμό, 6.920 ήταν περαστικοί (με τελικό προρισμό άλλη χώρα), 39 επενδυτές, 4.222 φοιτητές (+105 σύζυγοι και παιδιά), 314 εμπορικοί αντιπρόσωποι, 348 μετεκπαιδευόμενοι (+37 σύζυγοι και παιδιά), 46 αντιπρόσωποι ραδιοτηλεοπτικών μέσων, 490 προσκεκλημένοι στο πλαίσιο πολιτιστικών ανταλλαγών (+121 σύζυγοι και παιδιά), 77 μνηστήρες/μνηστές Αμερικανών πολιτών, 118 μετατιθέμενα στελέχη πολυεθνικών εταιρειών (+59 σύζυγοι και παιδιά), 237 υπάλληλοι του ΝΑΤΟ, και 928 για αδιευκρίνιστους λόγους. Μπήκαν επίσης 8.162 μετανάστες, από τους οποίους 1.233 ανήκουν στην κατηγορία των εξειδικευμένων επαγγελματιών.
Το 1986
Ο αριθμός των φοιτητών ανέρχεται σε 4.266 και των εξειδικευμένων επαγγελματιών σε 1.212. Το 1987 οι αριθμοί αυτοί γίνονται αντίστοιχα 4.021 και 1.253.
«Ακριβής αριθμός δεν υπάρχει, γιατί δεν γίνεται ακριβής καταγραφή του επιστημονικού δυναμικού», λέει ο κ. Γιώργος Ασημακόπουλος, γενικός πρόξενος της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη. «Κατά τομείς μπορώ να κατατάξω τους Έλληνες επιστήμονες και επαγγελματίες σύμφωνα με τους συλλόγους που ιδρύουν. Ας αναφέρω π.χ. την Ελληνική Ιατρική Εταιρεία, που επεκτείνεται σε όλη την Αμερική, προβάλλει ονόματα όπως του Παπανικολάου και του Κοτζιά, και διοργανώνει διαλέξεις και συνέδρια και στην Ελλάδα, δημιουργώντας δεσμούς με τους συναδέλφους της πατρίδας. Επίσης τα Κέντρα Ελληνικών Σπουδών, π.χ. στο QueenΆsCollege, με διευθυντή τον καθηγητή κ. Ψωμιάδη, το Ωνάσειο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών, με διευθυντή τον κ. Βρυώνη. Τώρα προσπαθούμε να δημιουργήσουμε αντίστοιχη έδρα Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Υπάρχουν τέλος πολλοί διακεκριμένοι Έλληνες καθηγητές στα αμερικανικά πανεπιστήμια, που η παρουσία τους είναι θετική τόσο για τη χώρα όσο και για τους φοιτητές μας που σπουδάζουν εδώ. Από τους φοιτητές πολλοί παραμένουν τελικά εδώ, γιατί απορροφώνται από τα επιστημονικά ερευνητικά κέντρα. Το στρατολογικό πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται».

«Δεν λέω όχι στο γυρισμό…»
«Ήρθα στην Αμερική το 1979, αλλά επειδή έπρεπε να υπηρετήσω τη θητεία μου στο Ναυτικό, έφυγα και ξαναγύρισα το 1982 και έκανα τη διατριβή μου στη Διοίκηση Επιχειρήσεων στο WhartonBusinessSchool», λέει ο Νίκος Κούλης, 33 χρόνων, χρηματιστής και αντιπρόεδρος της First Boston, μιας από τις μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες που χειρίζονται αγοραπωλησίες και συγχωνεύσεις άλλων εταιρειών.
«Επειδή μου άρεσε ανέκαθεν η ζωή στην Αμερική, ήθελα να τελειώνω με τη θητεία μου, για να μην έχω ούτε πρόβλημα παραμονής, ούτε πρόβημα επιστροφής στην Ελλάδα. Δεν κάνω μακροπρόθεσμα σχέδια, αλλά δεν έχω λόγο να λέω όχι στο γυρισμό. Έχω ανθρώπους που αγαπάω, μέρη που πέρασα πολύ όμορφα. Μεγαλώνει η μητέρα μου χωρίς να είμαι κοντά της. Έρχεται εδώ αλλά δεν είναι το ίδιο. Πάντως, αν γυρίσω, θα κάνω κάτι μόνος ή με κανένα φίλο μου. Στην Ελλάδα δεν έχεις ούτε το ένα δέκατο της ικανοποίησης που βρίσκεις εδώ από τη δουλειά σου. Η κοινωνία στην Αμερική είναι λιγότερο ιεραρχημένη. Αξιοποιείσαι και προωθείσαι ανάλογα με τα προσόντα σου. Δεν έχει σημασία αν είσαι 28 ή 30 χρόνων, από το Καμερούν ή από την Ελλάδα. Αν ξέρεις τι λες, μιλάς και συμβουλεύεις τον πρόεδρο της Exxon, κι αν δεν σΆ ακούσει, μπορεί να το μετανιώσει πολύ άσχημα.
»Δεν λέω ότι είναι παράδεισος, απλώς έχει διαφορετικό τρόπο λειτουργίας. Έχω την τύχη, βεβαια, να εργάζομαι σε εταιρεία που είναι μέσα στις δέκα καλύτερες της αγοράς. Οι άνθρωποι δίπλα μου είναι πάρα πολύ έξυπνοι. Το καταλαβαίνεις καλύτερα όταν χάσεις κάποιους από αυτούς. Αυτοί σε κρατούν σε εγρήγορση. Ο κόσμος στη Γουόλ Στριτ βάζει το χρήμα πολύ ψηλά. Δεν θα δούλευα τις ώρες που δουλεύω, από τις οχτώμισι το πρωί ως τις δέκα το βράδυ, πολλές φορές και τα Σαββατοκύριακα, για το ένα τέταρτο των χρημάτων που κερδίζω, και που για την Ελλάδα είναι αρκετά. Πιο πολύ όμως δουλεύω για την ικανοποίηση που παίρνω όταν ξέρω ότι, στον τομέα μου, είμαστε εγώ και πέντε συνεργάτες μου οι καλύτεροι. Εδώ, όταν κάνεις κάτι πολύ καλά, θα πληρωθείς και πολύ καλά.
»Έχω την εντύπωση ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει η υποδομή για να κάνεις κάτι πολύ καλά, κι αυτό σου σπάει τα νεύρα. Όταν περιμένεις δύο λεπτά στο τηλέφωνο για νΆ ανοίξει η γραμμή, έχει φύγει η μέρα σου. Το τηλέφωνο είναι το 30% της δουλειάς μου. Διαπραγματεύομαι πωλήσεις, αγορές, κανονίζω συναντήσεις, αναλύω στον πελάτη τα σχέδιά μου. Χιλιάδες μικρές λεπτομέρειες, όπως το τηλέφωνο, και η ζωή σου γίνεται εύκολη ή δύσκολη. Στην Ελλάδα πως να κάνεις τη δική σου δουλειά όταν τα δεδομένα σου, όταν αυτά που ελέγχεις, είναι πολύ λίγα; Εγώ έχω μάθει να σκέφτομαι, να οργανώνω μια ιδέα, και να την πραγματοποιώ, χωρίς να χρειαστεί να λαδώσω για να γίνει η δουλειά μου. Και μόνο που θα πρέπει να συνηθίσω να σκέφτομαι έτσι, θα χάσω χρόνο. Εξάλλου, οι ευκολίες της ζωής εδώ είναι μεγαλύτερες. Με πολύ λιγότερα χρήματα έχεις ένα ωραιότατο αυτοκίνητο, ένα σπίτι στην εξοχή, και με πολύ λιγότερα πας στη Τζαμάικα ή στο Κολοράντο. Δεν έχεις βέβαια πολύ ελεύθερο μυαλό και χρόνο, αλλά δεν φταίει γιΆ αυτό η Αμερική. Στη δική μου περίπτωση, ευθύνεται η συγκεκριμένη δουλειά που κάνω.
»Εδώ το μέλλον σου και η σταδιοδρομία σου έχουν προδιαγραφεί από το σχολείο όπου φοιτάς. Δεν ξέρω, αλλά πιστεύω ότι, όπως κάποτε η Αθήνα ήταν το πνευματικό κέντρο του κόσμου, έτσι είναι τώρα η Αμερική, η Νέα Υόρκη. Κατά συνέπεια, οι άνθρωποι που ζουν εδώ, βλέπουν περισσότερα από τους υπόλοιπους.

Ενδιαφέρουσα παρακμή
»Ναι, η Αμερική παρακμάζει, αλλά η αρχή της παρακμής μιας αυτοκρατορίας είναι το πιο ενδιαφέρον ιστορικό σημείο για να ζήσει κανείς. Αυτό που με ενοχλεί είναι μια έντονη στροφή στο συντηρητισμό που γίνεται πιο αισθητή τώρα τελευταία».

Έλεγχος στο braindrain
Ερευνητικές επιτροπές, πορίσματα, συνελεύσεις στον ΟΗΕ, μελέτες, προτάσεις για τον έλγχο του braindrain.
«…πρέπει να γίνει συστηματική καταχώριση στοιχείων, ανάλυση της πολιτικής που ακολουθεί τόσο το κράτος-δότης όσο και το κράτος-δέκτης του επιστημονικού δυναμικού. Πρέπει οι χώρες-δότες να δημιουργήσουν κίνητρα για την επιστροφή των ξενιτεμένων επιστημόνων, ή έστω για τη συμμετοχή τους στην ανάπτυξη της πατρίδας τους, με προγράμματα, σεμινάρια, ανταλλαγές γνώσεων. Πρέπει ο γενικός γραμματέας της επιτροπής Εμπορίου και Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών να συντονίσει τις εργασίες και να θέσει υπόψη των αναπτυσσόμενων χωρών τα προβλήματα που έχουν εντοπιστεί και τις προτεινόμενες λύσεις. Πρέπει να οριοθετηθεί αυτή η μετακίνηση τόσο από τις χώρες-δότες όσο και από τις χώρες-δέκτες, κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να μην καθίσταται επιζήμια για τις πρώτες…».
«Εισοδηματική ανισότητα, άνισες επαγγελματικές ευκαιρίες και εργασιακές συνθήκες, κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, μετατοπίσεις στη διεθνή αγορά εργασίας, είναι για τους ειδικούς μελετητές του ΟΗΕ οι βασικοί παράγοντες “ώσης” και “έλξης”, που επηρεάζουν όλες τις μεταναστευτικές κινήσεις και που κάνουν τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής ένα είδος Μέκας για τους επιστήμονες, τους μηχανικούς, τους φυσικούς και τους υψηλά εξειδικευμένους επαγγελματίες απΆ όλο τον κόσμο».
Οι προτεινόμενες λύσεις είναι πάντοτε μακροπρόθεσμες: μια από αυτές αφορά την αναδιοργάνωση και τη βελτίωση της παιδείας σε ευρύτερο πλαίσιο, όχι μόνο εθνικό. Μια άλλη αποβλέπει σε περιπλοκότερες αλλαγές του διεθνούς συστήματος στο σύνολό του. Ουσία όλων παραμένει το γεγονός ότι το επιστημονικό και το τεχνολογικό δυναμικό ακμάζει μόνο σε δημιουργικό περιβάλλον, γιΆ αυτό κάθε αναπτυσσόμενη χώρα που ενδιαφέρεται να κρατήσει το δυναμικό της, πρέπει να του δημιουργήσει ένα «περιβάλλον, που να προωθεί την έρευνα και να προσφέρει ευκαιρίες σταδιοδρομίας».
Όλες οι στρατηγικές ανάπτυξης συγκλίνουν στο θέμα της παιδείας, που τη θεωρούν μοναδικό αντίδοτο στα προβλήματα που προκαλούνται από το brain drain. Η εκπαίδευση υψηλά ειδικευμένων επαγγελματιών απαιτεί χρόνο και προσπάθεια, και γίνεται μόνο σε πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα που πρέπει να ενισχυθούν μέσα στις αναπτυσσόμενες χώρες. Και για την ενίσχυση των ιδρυμάτων αυτών, πέρα από την «έξωθεν» τεχνική βοήθεια και υποστήριξη, απαιτείται πρωταρχικά μια τεράστια και συστηματική «εσωτερική» προσπάθεια της ενδιαφερόμενης χώρας.


Λύσεις από τον ΟΗΕ
Στο ίδιο «πακέτο» λύσεων του ΟΗΕ εξετάζεται η περίπτωση «εκπαιδευτικών συνεταιρισμών» με διμερείς συμφωνίες μεταξύ κυβερνήσεων και ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, όπου οι «εταίροι» αναλαμβάνουν να μελετήσουν αμοιβαία τις ανάγκες τους και πάλι αμοιβαία να καταστρώσουν ένα πρόγραμμα θεσμικών εξελίξεων. Τέλος, η αποκέντρωση των οργανισμών σε διεθνές επίπεδο (κατά μία ειρωνική συγκυρία όλοι τους εδρεύουν σε αναπτυγμένες χώρες) θα βοηθούσε στην «επιτόπου» μελέτη και αντιμετώπιση των προβλημάτων και στη σωστότερη υποστήριξη της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης των χωρών που υστερούν.
Οι στρατηγικές του ΟΗΕ είναι μακρόπνοες. Το Ά92 όμως είναι μια πολύ κοντινή ημερομηνία. «Καμιά ημερομηνία δεν φτάνει για νΆ αλλάξει μια λάθος νοοτροπία. Στην Ελλάδα, μόνο για σταδιακές αλλαγές μπορούμε να μιλήσουμε», λέει ο γιατρός Κώστας Ζαρμακούπης, και ο αρχιτέκτονας Αλέξανδρος Ουζούνης συμφωνεί. Ο χρηματιστής Νίκος Κούλης μοιάζει να ενδιαφέρεται περισσότερο για την Ευρώπη του Ά92, που είναι «ένα πολύ ενδιαφέρον μέρος για να ζει κανείς».
Αντίθετα, περισσότερα πράγματα από την Ελλάδα του Ά92 περιμένει ο δικηγόρος Στάθης Ποταμίτης, που σκοπεύει να επιστρέψει «για να τα παρακολουθήσει από κοντά». Τριάντα τεσσάρων χρονών σήμερα, παντρεμένος με Ελληνίδα και πατέρας ενός παιδιού, σπούδασε φιλοσοφία και νομικά στο Παρίσι, στον Καναδά και στην Αμερική, όπου δικηγορεί τα τελευταία χρόνια. Η νομική εταιρεία όπου εργάζεται, ασχολείται και με υποθέσεις Εταιρικού Δικαίου και απασχολεί τετρακόσιους δικηγόρους.
«Ο όγκος των συναλλαγών είναι εντυπωσιακός, μετριέται σε εκατομμύρια και δισεκατομμύρια δολάρια, γιΆ αυτό απαιτούνται σωστοί χειρισμοί. Υπάρχει πνεύμα συναδελφικότητας και επαγγελματικής ευσυνειδησίας. Η αρχή είναι: το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, με το μικρότερο κόστος. Παράλληλα, όμως, η εταιρεία προσφέρει, εντελώς αφιλοκερδώς, τις νομικές υπηρεσίες της και σε κοινωνικά στρώματα με μεγαλύτερες ανάγκες. Είναι ένας τρόπος συμμετοχής στα κοινά, που τον θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικό. Η εταιρεία μου διεκδίκησε πρόσφατα μια σειρά από ακατοίκητα σπίτια στο Χάρλεμ, που δόθηκαν κατόπιν σε άστεγες οικογένειες. Σε μιαν άλλη περίπτωση, εξασφάλισε άσυλο με παρόμοιες ενέργειες σε κάτι πρόσφυγες από την Αφρική.
»Αρχές του 1991, σκέφτομαι να επιστρέψω οριστικά στην Ελλάδα και ίσως να ασχοληθώ με το Διοικητικό Δίκαιο, που δεν είναι τόσο αναπτυγμένο εκεί. Ίσως στην πατρίδα μου είμαι πιο χρήσιμος απΆ ό,τι εδώ, αν και ξέρω ότι θα υπάρξουν δυσκολίες στην προσαρμογή μου. Κι αυτό όμως έχει το ενδιαφέρον του».

«Αγωγοί», «δότες», «δέκτες»
Στατιστικά στοιχεία, διεθνείς κινήσεις, διακρατικές ενέργειες, «αγωγοί», «δότες» και «δέκτες», προσωπικές εμπειρίες μεμονωμένων ατόμων… Όλα αυτά ορίζουν το φαινόμενο του braindrain, μαζί με κάτι άλλο ακόμη: την ανθρώπινη πλευρά του.
Για την εικοσιεφτάχρονη ψυχολόγο Αιμιλία Παγεωργίου, που έχει ειδικευτεί στη Συμβουλευτική Ψυχολογία, στην κλινική ατομική και ομαδική ψυχοθεραπεία, και εργάζεται ήδη τέσσερα χρόνια στην Αμερική, ο ανθρώπινος παράγοντας κάνει το μέλλον να δείχνει λιγότερο απαισιόδοξο:
«Σιγά σιγά, όλο και περισσότεροι μετεκπαιδευόμενοι επιστρέφουν και απαιτούν καλύτερους όρους εργασίας και συνεργασίας, κι έτσι το επίπεδο ανεβαίνει, τα πράγματα καλυτερεύουν. Τελικά, δεν παίζει ρόλο το πού είμαστε και το πώς νιώθουμε. Την ποιότητα της ζωής μας εμείς την ορίζουμε, τον εαυτό μας κουβαλάμε όπου κι αν πάμε».



Author: Iζαμπέλα Σασλόγλου

https://www.iopenmedia.gr

[PANOS-E60]

με αφορμή το παραπάνω ποστ της Ελένης

ΓΡΑΦΕΙ: Ο Σαράντος Καργάκος, ιστορικός-συγγραφέας


Ακούω ότι το μεγαλύτερο σήμερα πρόβλημα των νέων μας είναι η ανεργία. Διαφωνώ. Εδώ και τριάντα χρόνια είναι η ... εργασία. Ο νέος δε φοβάται την αναδουλιά, φοβάται τη δουλειά. Μια οικογενειακή αντίληψη, ότι δουλειά είναι ό,τι δεν λερώνει, επεκτάθηκε και στο νεοσουσουδιστικό σχολείο με ευθύνη των κομμάτων, που για λόγους ψηφοθηρίας απεδύθησαν σε μια χυδαία πολιτική παιδοκολακείας, η οποία μετά τη δικτατορία εξέθρεψε και διαμόρφωσε δύο γενιές «κουλοχέρηδων»...παιδιών δηλαδή που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα χέρια τους -πέρα από τη μούντζα- για καμμιά εργασία από αυτές που ονομάζονται χειρωνακτικές, επειδή -τάχα- είναι ταπεινωτικές. Κι ας βρίσκεται μέσα στη λέξη «χειρώναξ», σαν δεύτερο συνθετικό το «άναξ» που κάνει τον δουλευτή, τον άνα­κτα χειρών, βασιλιά στο χώρο του, βασιλιά στο σπιτικό του, νοικοκύρη δηλαδή, λέξη άλλοτε ιερή που ποδοπατήθηκε κι αυτή μες στην ασυναρτησία μιας πολιτικής που έδειχνε αριστερά και πήγαινε δεξιά και τούμπαλιν.
Γι ' αυτό τουμπάραμε...

Κάποτε, ακόμη κι από τις στήλες του περιοδικού αυτού, που δεν είναι πολιτικό με την ευτελισμένη έννοια του όρου, έγραφα πως η ανεργία στον τόπον μας είναι επιλεκτική, ότι δουλειές υπάρχουν αλλά ότι δεν υπάρχουν χέρια να τις δουλέψουν. Κι έπρεπε να κατακλυσθεί ο τόπος από 1,5 εκατομμύριο λαθρομετανάστες, για να αποδειχθεί ότι στην Ελλάδα υπήρχε δουλειά πολλή αλλ ' όχι διάθεση για δουλειά. Τα παιδιά -τα μεγάλα θύματα αυτής της ιστορίας- είχαν γαλουχηθεί με τη νοοτροπία του «White color workers». Έτσι σήμερα το πιο φτηνό εργατικό και υπαλληλικό δυναμικό είναι οι πτυχιούχοι, που ζητούν εργασία ακό­μη και στον ΟΤΕ ως έκτακτοι τηλεφωνητές, προσκομίζοντας στα πιστοποιητικά προσόντων ακόμη και διδακτορικά! Γέμισε ο τόπος πανεπιστήμια, σχολές επί σχολών, επιστημονι­κούς κλάδους αόριστους, ομιχλώδεις και ασαφείς, απροσδιορίστου αποστολής και χρησιμότητας. Πτυχία-φτερά στον άνεμο σαν τις ελπίδες των γονιών, που πιστεύουν ότι τα παιδιά και μόνον με τα «ντοκτορά» θα βρουν δουλειά. Έτσι παράγονται επιστήμονες που είναι δεκαθλητές του τίποτα, ικανοί μόνον για το δημόσιο ή για υπάλληλοι κάποιας πολυεθνικής.

Παρ ' όλο που γέμισε η χώρα μας τεχνικές σχολές (τι ΤΕΛ, τι ΤΕΙ, τι ΙΕΚ!) οι πιο άτεχνοι νέοι είναι οι νέοι της Ελλάδος. Παίρνουν πτυχίο τεχνικής σχολής και δεν έχουν πιάσει κατσαβίδι οι πιο πολλοί. Δεν ξέρουν να διορθώσουν μια βλάβη στο αυτοκίνητό τους, στο ραδιόφωνο ή στο τηλέφωνό τους. Είναι άχεροι, ουσιαστικά χωρίς χέρια. Τώρα με τα ηλεκτρονικά ξέχασαν να γράφουν, ξέχασαν να διαβάζουν, εκτός φυσικά από «μηνύματα» του αφόρητου «κινητού» τους.

Τούτη η παιδεία, που όχι μόνο παιδεία δεν είναι αλλ ' ούτε καν εκπαίδευση, αφού δεν καλλιεργεί καμμιά δεξιότητα, εκτός από την ραθυμία, την αναβλητικότητα και το φόβο της δουλειάς, όχι μόνο δεν καλλιεργεί τον νέο εσωτερικά αλλά τον πετρώνει δημιουργικά σαν τα παιδιά της Νιόβης. Τα κάνει άχρηστα τα παιδιά για παραγωγική εργασία, γιατί ο θεσμός της παπαγαλίας και η νοοτροπία της ήσσονος προσπάθειας, με το πρόσχημα να μην τα κουράσομε, τους αφαιρεί την αυτενέργεια, την πρωτοβουλία, τη φαντασία και την πρωτοτυπία. Το σχολείο, αντί να μαθαίνει τα παιδιά πως να μαθαίνουν, τα νεκρώνει πνευματικά. Δεν τα μαθαίνει πως να σκέπτονται αλλά με τι να σκέπτονται. Έτσι τα κάνει πτυχιούχους βλάκες. Βάζει όρια στον ορίζοντα της σκέψης και των ενδιαφερόντων. Τα χαμηλοποιεί. Τα κάνει να βλέπουν σαν τα σκαθάρια κοντά, κι όχι να θρώσκουν άνω, να έχουν έφεση για κάτι πιο πέρα, πιο τρανό και πιο μεγάλο.

Το έμβλημα πια του ελληνικού σχολείου δεν είναι η γλαύξ, είναι ο παπαγάλος, ο μαθητής-βλάξ που καταπίνει σελίδες σαν χάπια και που θεωρεί ως σωστό ό,τι γράφει το σχολικό. Και το λεγόμενο «σχολικό» είναι συνήθως αισχρό και ως λόγος και ως περιεχόμενο.

Και τολμώ να λέγω αισχρό, διότι πρωτίστως το «Αναγνωστικό» που πρέπει να είναι ευαγ­γέλιο πνευματικό ειδικά στο Δημοτικό, αντί να καλλιεργεί την αγάπη για τη δουλειά, καλ­λιεργεί την απέχθεια. Που πια, όπως παλιά, ο έρωτας για την αγροτική, τη βουκολική και τη θαλασσινή ζωή; Ο ναύτης δεν είναι πρότυπο ζωής. Πρότυπο ζωής είναι ο «χαρτογιακάς». Όσο κι αν ήσαν κάπως ρομαντικά τα παλιά «Αναγνωστικά», καλλιεργούσαν τον έρωτα για τη δουλειά. Ακούω πως δεν πάει καλά η οικονομία. Μα πως να πάει, όταν με τη ναυτι­λία που προσφέρει το 5,6% του ΑΕΠ ασχολείται μόνο το 1% των Ελλήνων; (Με τον αγροτικό τομέα που προσφέρει το 6,6% του ΑΕΠ ασχο­λείται το 14,5% του πληθυσμού). Διερωτώμαι, τί είδους ναυτικός λαός είμαστε, όταν αποστρεφόμαστε την θάλασσα και στα ελληνικά καράβια κυριαρχούν Φιλιππινέζοι, Αλβανοί και μελαψοί κάθε αποχρώσεως; Το σχολείο καλλιεργεί τον έρωτα για την τεμπελιά, όχι για δουλειά. Τα πανεπιστήμια και οι ποικιλώνυ­μες σχολές επαυξάνουν τον έρωτα αυτό. Πράγματα που μπορούν να διδαχθούν εντός εξαμήνου -και μάλιστα σε σεμιναριακού τύπου μαθήματα- απαιτούν τετραετία! Βγαίνουν τα παιδιά από τις σχολές και δικαίως ζητούν εργασία με βάση τα «προσόντα» τους, αλλά τέτοιες εργασίες που ζητούν τέτοια προσόντα δεν υπάρχουν. Αν δεν απατώμαι, υπάρχουν δύο σχολές θεατρολογίας -πέρα από τις ιδιωτικές θεατρικές σχολές- που προσφέρουν άνω των 300 πτυχίων το έτος. Που θα βρουν δου­λειά τα παιδιά αυτά;

Αν όμως το σχολείο από το Δημοτικό καλλιεργούσε την τόλμη, την αυτενέργεια, βρά­βευε την πρωτοβουλία, την ανάληψη ευθυνών, την αγάπη για την οποιαδήποτε δουλειά ακό­μη και του πλανόδιου γαλατά, θα είχαμε κάνει την Ελλάδα Ελδοράδο, όπως έγινε Ελδοράδο για τους εργατικούς Αλβανούς, Βουλγάρους, Πολωνούς, Γεωργιανούς, Αιγυπτίους αλιείς, Πακιστανούς και Ουκρανούς.

Σήμερα αυτοί είναι η εργατική κι αύριο η επιχειρηματική τάξη της Ελλάδος. Κι οι Έλληνες, αφήνοντας την πατρώα γη στα χέ­ρια των Αλβανών που την δουλεύουν, την πατρώα θάλασσα στα χέρια των Αιγυπτίων που την ψαρεύουν, θα μεταβληθούν σε νομάδες της Ευρώπης ή των ΗΠΑ ή θα τρέχουν για δουλειά στην Αλβανία που ξεπερνά σε νόμιμη και παράνομη επιχειρηματική δραστηριότητα όλες τις χώρες της Βαλκανικής. Γέμισαν τα Τίρανα ουρανοξύστες, κτήρια γιγάντια, κακόγουστα μεν, σύγχρονα δε. Περίπου 100 ιδιωτικά σχολεία λειτουργούν στην πρωτεύουσα της χώρας των αετών.

Εμείς αφήσαμε αδιαπαιδαγώγητη την εργατική και την αγροτική τάξη. Στην πρώτη περάσαμε σαν ιδεολογία-θεολογία το σύνθημα «Νόμος είναι το δίκιο του εργάτη» και υποχρεώσαμε πλήθος επιχειρήσεις να κλείσουν ή να μεταφερθούν άλλου. Μετά διαφθείραμε τους αγρότες με παροχές χωρίς υποχρεώσεις και τους δημιουργήσαμε νοοτροπία μαχαραγιά. Γέμισε η επαρχία με «Κέντρα Πολιτισμού», όπου «μπαγιαντέρες» κάθε λογής και φυλής άναβαν πούρο με φωτιά πεντοχίλιαρου! Το μπουκάλι με το ουΐσκυ βαπτίστηκε .. αγροτι­κό! Τώρα, όμως, που έρχονται τα «εξ εσπερίας νέφη» χτυπάμε το κεφάλι μας. Και που να φθά­σουν τα «εξ Ανατολής» σαν εισέλθει η Τουρ­κία στην Ευρωπαϊκή Ένωση! Θα γίνει η Ελλάς vallis flentium (=κοιλάς κλαυθμώνων) και θα κινείται quasi osculaturium inter flentium et dolorum (=σαν εκκρεμές μεταξύ θλίψεως και οδύνης).

Δεν είμαι υπέρ μιας παιδείας που θα υπο­τάσσεται στην οικονομία. Θεωρώ ολέθριο να χαράσσεται μια εκπαιδευτική πολιτική με κρι­τήρια οικονομικής αναγκαιότητας. Θεωρώ ολέθρια όμως και την παιδεία που εθίζει τα παιδιά στην οκνηρία, που τα κουράζει με την παπαγαλία και το βάρος αχρήστων μαθημά­των. Το μεγαλύτερο κεφάλαιο της χώρας είναι τα κεφάλια των παιδιών της. Τούτη η παιδεία αποκεφαλίζει τα παιδιά. Τα κάνει ικανά να μην κάνουν τίποτε. Ούτε να βλαστημήσουν. Ακόμη και η αισχρολογία τους περιορίζεται στη λέξη που τα κάνει συνονόματα. Αν τους πεις βρισιά της περασμένης 20ετίας θα νομί­σουν ότι μιλάς αρχαία Ελληνικά!

Είναι θλιβερή η εικόνα που παρουσιάζει σήμερα, παρουσίαζε χθες και θα παρουσιάζει κι αύριο η ελληνική κοινωνία: να υπάρχουν άνθρωποι άνω των 65 ετών, άνω των 70 ετών, που, ενώ έχουν συνταξιοδοτηθεί, εργάζονται νυχθημερόν, για να συντηρούν τα παιδιά τους μέχρι να τελειώσουν τις ατελείωτες σπουδές τους, τα παιδιά που λιώνουν τα νιάτα τους στα «κηφηνεία», που πάνε σπίτι τους να κοιμηθούν την ώρα που οι Αλβανοί πάνε για δουλειά, θα μου πείτε, τί δουλειά; Οποιαδήποτε δουλειά, αρκεί να είναι τίμια. Όταν μικροί -ακόμη στο Δημοτικό- μαθαίναμε απέξω τον Τυρταίο (ποιος τολμά σήμερα να διδάξει Τυρταίο δεν τον μαθαίναμε για να γίνουμε πολε­μοχαρείς αλλά για να νοιώθουμε ντροπή, όταν στην μάχη της ζωής, στην πρώτη γραμμή είναι οι παλαιότεροι, οι «γεραιοί» και οι νέοι κρύβο­νται πίσω από τη σκιά τους. «Αισχρόν γαρ δη τούτο... κείσθαι πρόσθε νέων άνδρα παλαιότερον».

Σήμερα, βέβαια, οι χειρωνακτικές εργασίες ελέγχονται σχεδόν κατ ' αποκλειστικότητα από ξένους. Στις οικοδομές μιλούν αλβανικά, στα χωράφια πακιστανικά. Σε λίγο οι χειρωνακτικές επιχειρήσεις θα περάσουν στα χέρια των Κινέζων που κατασκευάζουν ήδη το μεγαλύτερο μέρος των τουριστικών ειδών που θυμίζουν... Ελλάδα. Ακόμη και τις σημαίες μας στην Κίνα τις φτιάχνουν! Κι εμείς; Εμείς, όπως πάντα, φτιάχνουμε τα τρία κακά της μοίρας μας. «Φτιάχνουμε» τη ζωή μας στην τηλοψία, που δίνει τα μοντέρνα πρότυπα οκνηρίας στη νεολαία, ποθούμε μια χρυσίζουσα ζωή σαν αυτήν που προσφέρει το «γυαλί», αγοράζουμε πολυτελή αυτοκίνητα με δόσεις, κάνουμε διακοπές με «διακοποδάνεια», εορτάζουμε με «εορτοδάνεια" ...

[Eleni]

Παρασκευή, 21 Οκτωβρίου 2011, 02:42


Μετά το σουβλατζίδικο τώρα και ταβέρνα στη μακρινή χώρα

Όταν ένας Έλληνας από την Θεσσαλονίκη, ο Γιώργος Τσακόγιας, είχε φύγει από τη χώρα λόγω οικονομικής κρίσης τον προηγούμενο χειμώνα για να ανοίξει σουβλατζίδικο στο μακρινό Βιετνάμ, δεν περίμενε ότι θα έχει τέτοια επιτυχία.

Έτσι σήμερα, ετοιμάζει μια δεύτερη επιχείρηση, η οποία θα βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το σουβλατζίδικο. Πρόκειται για μια ελληνική ταβέρνα. Το όνομα έχει ήδη επιλέγει από τον Θεσσαλονικιό, συμπατριώτη και θα είναι «Gia Mas». Η διαδικασία διαμόρφωσης του χώρου είναι σε εξέλιξη και σε μικρό χρονικό διάστημα οι πρώτοι πελάτες θα μπορούν να γευτούν την ελληνική κουζίνα.

Όταν ο Γιώργος Τσακόγιας είχε ανοίξει το πρώτο του εστιατόριο, είχε δηλώσει πως δεν σκοπεύει να ξαναγυρίσει στην Ελλάδα, ενώ δεν είχε παραλείψει να επισημάνει πόσο πιο εύκολο ήταν να ανοίξει μια επιχείρηση εκεί σε σχέση με την χώρα μας. «Ούτε εφορίες, ούτε ΙΚΑ, ούτε ΤΕΒΕ, ούτε ΦΠΑ. Τίποτα απΆ όλα αυτά», είχε σημειώσει χαρακτηριστικά.

Δείτε τις φωτογραφίες από την προετοιμασία του εστιατορίου, που δημοσίευσε στο ιστολόγιο του ο Γιώργος Τσακόγιας:

[Monsta]

«Ούτε εφορίες, ούτε ΙΚΑ, ούτε ΤΕΒΕ, ούτε ΦΠΑ. Τίποτα απΆ όλα αυτά», είχε σημειώσει χαρακτηριστικά.

^^ Ότι να ναι?


Vietnamese = PSS (Permanent Sausage Scent)

[Stathis]

πες του να μας στειλει καμια βεσπα απο το βιετναμ, εχει μπολικες εκει...

[Thomelef]

^^ Ότι να ναι?


Vietnamese = PSS (Permanent Sausage Scent)

ότι να'ναι???μια χαρά θα έλεγα εγώ κώτσο μου...τα είδαμε και τα δικά μας τα χαίρια
που πληρώνουμε ένα κάρο εισφορές στα ταμεία μας. μηδέν παροχές, και στην κυριολεξία
ένα απέραντο λησταρχείο. πείτε μου μόνο έναν φορολογούμενο που τα λεφτά που έχει
δώσει στο δημόσιο έπιασαν τόπο. εδώ δεδουλευμένα λεφτά για τις συντάξεις, και τα έχουν
φάει ΟΛΑ!!! άσε που αν ακούσεις τι γίνεται για να ανοίξεις γενικά μια επιχείρηση στην
κίνα, θα σου φύγει ο εγκέφαλος...αίτηση, και το κλειδί στο χέρι. ούτε πάνε εκεί για
ρεύμα, ούτε 950.000 χαρτιά που σε φτάνουν στο σημείο να τα βροντήξεις όλα κάτω.

[Stamatis]

Στην Ιταλια κανεις μια αιτηση στο τοπικο επιμελητηριο πληρωνεις ενα ποσο στο συνδικατο του κλαδου, παιρνεις τα χαρτια των προδιαγραφων και μετα απο εναν ελεγχο ξεκινησες.
Μιλαω με τον μανατζερ του ξενοδοχειου που μενω και εχω μεινει ******ς.
Η κουβεντα ξεκινησε απο τα μαξιλαρια -του ζητησα ενα ακομα και του παραπονεθηκα οτι ειναι πολυ μαλακο- μου ειπε να δω στην πορτα της ντουλαπας το λογο.
Εσωτερικα στο φυλο της πορτας ειναι αντιγραφα των πιστοποιητικων καταληλοτητας των υλικων.
Το μαξιλαρι μου σε περιπτωση φωτιας δεν θα καει αλλα θα λιωσει.
Το ιδιο και τα υπολοιπα πραγματα εκτος απο το κρεβατι και τα κομοδινα που θα αντεξουν 30 λεπτα.
Το δωματιο εχει παραγωγη καπνου 30 κυβικα την ωρα και θερμικη αντισταση 20 λεπτα σε εσωτερικη εστια φωτιας (πχ απο βραχυκυκλωμα) -αν δεν δουλεψει η πυροσβεση στο ταβανι-
Πιστευω ετσι ειναι και τα ξενοδοχεια στην πατριδα, οπως αυτοι οι θαλαμοι αεριων της Κερκυρας περισυ που εφαγαν τους Αγγλους απο τις αναθυμιασεις του καυστηρα.
Αληθεια, τι εχει πει ο Σολωνας για αυτο;
Γιατι ως γνωστον οταν εμεις καναμε φιλοσοφια αυτοι ετρωγαν χαρουπια.










Και οταν αυτοι παραγουν πολιτισμο εμεις επικαλουμεθα τον Σολωνα (που ζητημα ενα 2% των Ελληνων να εχουν διαβασει εστω και το εξωφυλλο απο μια αναφορα σε αυτον)

Εγω τις αποφασεις μου τις εχω παρει παιδια.
Καλη οργανωση και.... Θα τα λεμε απο το ιντερνετ, για οσο θα υπαρχει ακομα στη χωρα)

[Monsta]

Εγω τις αποφασεις μου τις εχω παρει παιδια.
Καλη οργανωση και.... Θα τα λεμε απο το ιντερνετ, για οσο θα υπαρχει ακομα στη χωρα)

WTF dude???? Αγόρασες το ξενοδοχείο του Ιταλού ????

[Stamatis]

Τον "αναγκασα" να μου το "πουλησει" σε μια λογικη τιμη.

(με "προεδρικο" διαταγμα. Θα καταλαβουν τι παει να πει Ελληνας)

[Monsta]

Τον "αναγκασα" ...

Λογικό. Θα είδε τη συλλογή από τα σιδερικά σου στη βαλίτσα και θα την έκανε .....