Το σύνδρομο του «έθνους εν κινδύνω» διατρέχει, για να μην πω καθορίζει, την Ιστορία μας. Το βρίσκεις σε εμβληματικές φράσεις -«όλα τα θεριά πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούνε»- σε στίχους σπουδαίων ενίοτε τραγουδιών -«η Ελλάδα που αντιστέκεται, η Ελλάδα που επιμένει»- ακόμα σε λαϊκές, παλαιότερα, λιθογραφίες, όπου η δύστηνος πατρίς εικονιζόταν καρφωμένη στον σταυρό και οι εχθροί, πρώην προστάτες-δήθεν φίλοι της, την τρυπούσαν με τη λόγχη, την κέρναγαν χολή και ξίδι… Σε εποχές ευμάρειας και κοινωνικής γαλήνης, το σύνδρομο του «έθνους εν κινδύνω» κάπως κατευνάζεται. Σε περιόδους αντιθέτως κρίσης, παροξύνεται. Τείνει να καταστεί κυρίαρχη ιδεολογία.
Στις μέρες μας, με την οικονομία και την κοινωνία να έχουν γονατίσει, είναι εντελώς αναμενόμενο οι «υπερευαίσθητες» κεραίες (εκείνες που παγίως ηδονίζονται να συλλαμβάνουν τα χειρότερα) να διαγιγνώσκουν απειλή γενικού αφανισμού. Να προφητεύουν εθνική συντέλεια. Και τι αποτελεί το άλας, μα και την αχίλλειο πτέρνα, του ελληνισμού; Η ζώσα του παράδοση. Η εδώ και τρεις -ίσως όμως και πέντε, γιατί όχι κι από τον αρχάνθρωπο των Πετραλώνων;- αδιάλειπτη συνέχειά του. Η οποία εκφράζεται κατΆ εξοχήν μέσα από τη γλώσσα.
«Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική… στις αμμουδιές του Ομήρου…» ομνύουν στον Ελύτη και παίρνουν δύναμη για να κατακεραυνώσουν πότε τις ξενόγλωσσες πινακίδες των καταστημάτων, πότε τα greekglish μίας πεπλανημένης νεολαίας, πρόσφατα δε την «ύπουλη και προδοτική» κατάργηση των φωνηέντων στο βιβλίο γραμματικής της Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού.
Το να κατευνάσεις τους φόβους ανατρέποντας τα επιχειρήματά τους δεν είναι διόλου δύσκολο. Κατανοητή και σε ένα ενδεκάχρονο η διάκριση ανάμεσα στους πέντε φωνηεντικούς φθόγγους και στα επτά φωνηεντικά γράμματα του αλφαβήτου. Γνωστό σε όλους τους φιλολόγους το γεγονός ότι αρκετά από τα αριστουργήματα του Κρητικού Θεάτρου -ανάμεσά τους και η «Ερωφίλη» του Γεωργίου Χορτάτση- γράφτηκαν με λατινικούς χαρακτήρες δίχως αυτό να τους στερεί στο ελάχιστο την ελληνικότητά τους. Δικαιωμένη απολύτως απΆ τον χρόνο η συνήθεια της Ελληνικής (όπως και όλων των γλωσσών) να δανείζεται ξένες λέξεις, τις οποίες αφομοιώνει δημιουργικά και έτσι εμπλουτίζεται.
«Καθαρό» αίμα, «καθαρή» γλώσσα, «καθαρό» έθνος δεν υπάρχει. Οι λαοί και οι πολιτισμοί συνδιαλέγονται αέναα. Κι όσο πιο σίγουροι νιώθουν για τον εαυτό τους, τόσο πιο εύκολα ανοίγονται σε ξένες επιδράσεις.
Το ερώτημα ωστόσο δεν είναι έωλο. Στον καιρό της παγκοσμιοποίησης, της μετατροπής του πλανήτη σε ένα διαδικτυωμένο χωριό, υπάρχει μέλλον για μιαν αρχαία μεν, εμβληματική μεν, πλην «μικρή» πλέον γλώσσα, που τη μιλούν λιγότεροι από δεκαπέντε εκατομμύρια άνθρωποι; Θα επιβιώσουν για πολλές γενιές ακόμα τα Ελληνικά; Ή μήπως η ανάγκη των κατοίκων της Ελλάδας να επικοινωνούν με τον υπόλοιπο πλανήτη στη lingua franca, δηλαδή στα αγγλικά, πρόκειται να τα μετατρέψει βαθμηδόν σε όργανο εσωτερικής συνεννόησης και τελικά σε μουσειακό είδος; Πριν από λίγες μόλις δεκαετίες, σε πολλά χωριά της Αττικής μιλούσαν τα αρβανίτικα και σε εκτεταμένες περιοχές της Μακεδονίας τα ποντιακά. Η τηλεόραση θριάμβευσε εκεί όπου απέτυχαν οι απόστολοι της «εθνικοφροσύνης»: Ομογενοποίησε γλωσσικά την ελληνική επικράτεια…
Το να συνειδητοποιείς τον κίνδυνο σπάνια σημαίνει ότι γνωρίζεις και πώς ακριβώς να τον αντιμετωπίσεις. Πόσω δε μάλλον όταν τα δεδομένα αλλάζουν πλέον με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Η τυπογραφία ηγεμόνευσε από το 1436 έως τις αρχές του 21ου αιώνα. Στο εγγύς μέλλον προβλέπεται ότι η ψηφιακή ενημέρωση και το «ηλεκτρονικό» βιβλίο -το e-book- θα την έχουν οριστικά εκτοπίσει, προς ανακούφισιν των δασών…
Για δύο τινά είμαι απολύτως σίγουρος:
Κανένα μέτρο γλωσσικού προστατευτισμού, αφΆ ενός, δεν πρόκειται να σώσει τα Ελληνικά. Ακόμα και εάν ετίθεντο εκτός νόμου τα Λατινικά πληκτρολόγια από τα κομπιούτερ, ακόμα και εάν απαγορεύονταν τα αγγλόφωνα τραγούδια και οι «εισαγόμενες» εκφράσεις, το ξένο θα γινόταν απλώς πιο γλυκό και οι γλωσσαμύντορες της ελληνικής θα φάνταζαν ακόμα δονκιχωτικότεροι.
Η κάθε γλώσσα, αφΆ ετέρου, κερδίζει σε ακτινοβολία (και διασφαλίζει ώς ένα βαθμό τη μακροημέρευσή της) μόνο όταν διατυπώνονται σε αυτήν ενδιαφέρουσες ιδέες και αισθήματα. Οσο πιο καινοτόμα σκεφτόμαστε στα Ελληνικά, όσο πιο αξιόλογα ποιήματα, πεζογραφήματα, τραγούδια γράφουμε, τόσο περισσότερο βοηθάμε. Αντί λοιπόν να ευλογούμε εμμονικά και να κρεμόμαστε από τα γένια του Σωκράτη και του Σοφοκλή, ας ποτίσουμε με το πιο γάργαρο δικό μας νερό το όντως πανάρχαιο δέντρο της ελληνικής μας γλώσσας.
* Ο κ. Χρήστος Χωμενίδης είναι συγγραφέας. Το τελευταίο του βιβλίο, «Ο κόσμος στα μέτρα του», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.
https://wwk.kathimerini.gr/kathnews/.../dot_clear.gif
