Ένα όνομα, μία μεγάλη ιστορία
Tις ποδοπατάμε καθημερινά, αλλά γνωρίζουμε ελάχιστα πράγματα γι' αυτές. Τις προσπερνάμε, σαν να μην έχουν καμία αξία, παρά μόνο χρηστική. Αν δεν υπήρχαν, ίσως και να μην μας ένοιαζε. Άλλωστε πλέον κάποιες από αυτές έχουν πάρει το χαρακτήρα του οδικού κόμβου, ή αποτελούν παρακμιακά στέκια ναρκομανών, φτωχών, μεταναστών και εγκληματιών. Ποιος ο λόγος λοιπόν να μάθεις κάτι παραπάνω για ένα χώρο που στην καλύτερη των περιπτώσεων σε αφήνει παγερά αδιάφορο; Και όμως. Οι πλατείες κάποτε ήταν σημαντικές, κατείχαν περίοπτη θέση στις πόλεις και τα ονόματα τους αποτελούν από μόνα τους σημαντικότατα ιστορικά κεφάλαια. Γι΄ αυτά θα μάθουμε σήμερα...
Πλατεία Ομονοίας
Η πιο παλιά πλατεία της Αθήνας. Το πρώτο της όνομα ήταν διαφορετικό. Όταν σχηματίστηκε το 1846 λεγόταν πλατεία Ανακτόρων, στη συνέχεια "βαφτίστηκε" σε Όθωνος, μέχρι που το 1862 μετονομάσθηκε σε Ομονοίας, όπως τη ξέρουμε δηλαδή μέχρι σήμερα. Οι ρίζες της τελευταίες της ονομασίας δεν είναι τόσο δύσκολο να βρεθούν, λόγω του ότι η λέξη προδίδει εύκολα την πηγή προέλευσης της. Πράγματι, συμβολίζει τη συμφιλίωση και στη συγκεκριμένη περίπτωση το τέλος της αιματηρής σύγκρουσης δύο αντιμαχόμενων πολιτικών δυνάμεων (πεδινών και ορεινών). Πλέον μάλλον διατηρεί μόνο το όνομα. Η χάρη έχει απολεσθεί προ πολλού...
Πλατεία Αμερικής
Παλαιότερα λεγόταν "Αγάμων". Εν αντιθέσει με την Ομονοίας, πήρε το όνομα της από τον κόσμο, που κατέληξε σε αυτό τότε λόγω του ότι αποτελούσε κέντρο ερωτικών συναντήσεων ανθρώπων που δεν είχαν παντρευτεί. Το επίσημο όνομα της βέβαια ήταν διαφορετικό. Λεγόταν πλατεία Ανθεστηρίων επειδή εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχε, είτε το πιστεύετε, είτε όχι, ούτε σπίτι για δείγμα και γιορταζόταν η Πρωτομαγιά. Τελικά μετονομάσθηκε σε Αμερικής προς τιμήν των Η.Π.Α για τον φιλελληνισμό που έδειξαν οι κάτοικοι τους.
Πλατεία Βικτωρίας
Οι εκδοχές του πήρε το όνομα της αυτή η πλατεία είναι δύο. Η μία κάνει λόγο για τη σύνδεση του με τη βασίλισσα Αγγλίας, Βικτωρία Αλεξανδρινή, επί της εποχής της οποίας ενώθηκαν με την Ελλάδα τα Επτάνησα (1864). Η άλλη εκδοχή αφορά τη σύνδεση του ονόματος με την κόρη του Παν. Κυριακού. Σύμφωνα πάντως, με τις μέχρι τώρα πληροφορίες, η τελευταία οφείλεται στου εχθρούς του έλληνα πολιτικού...
Πλατεία Εξαρχείων
Τόσο η πλατεία όσο και η περιοχή πήραν το όνομα τους από έναν έμπορο, που είχε παντοπωλείο στη γωνία των οδών Θεμιστοκλέους και Σολωμού (Έξαρχος). Κάπως αντιφατική ομολογουμένως, με το περιεχόμενο της περιοχής η ονομασία της.
Πλατεία Κλαυθμώνος
Στις αρχές του 1900 και παλαιότερα οι δημόσιοι υπάλληλοι της εποχής, γνωστοί ως "Παυσανίες" διαμαρτύρονταν με κλάματα και θρήνους μπροστά από το Υπουργείο Εσωτερικών όταν απολύονταν, ούτως ώστε να επαναπροσληφθούν. Αυτό συνέβαινε συνήθως κατά τις αλλαγές των κυβερνήσεων, που κάθε μία έφερνε το δικό της προσωπικό. "Νονός" ήταν ο Δημ. Γρ. Καμπούρογλου, που πρώτος την ονόμασε έτσι σε ένα χρονογράφημα του 1878 ("Εστία").
Πλατεία Συντάγματος
Αρχικά λεγόταν πλατεία Ανακτόρων, όμως μετά την μεταπολίτευση και την πρώτη υπογραφή του πρώτου Συντάγματος των Ελλήνων από τον Οθώνα, απέκτησε το όνομα (1843), με το οποίο τη γνωρίζουμε και σήμερα.
Πλατεία Πλάκας
Και στη συγκεκριμένη περίπτωση η ονομασία της έχει ερμηνευθεί με δύο τρόπους. Κατά τον Δημ. Καμπούρογλου η ονομασία οφείλεται σε μία μεγάλη πέτρινη πλάκα που βρέθηκε κοντά στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου (μέσα στον αρχαιολογικό χώρο του θεάτρου Διονύσου). Κατά άλλη εκδοχή η ονομασία προέρχεται από την αλβανική λέξη «πλιάκα» που σημαίνει παλαιός. Οι Αρβανίτες εγκαταστάθηκαν γύρω από την Ακρόπολη κατά τον 17ο αιώνα και ανέφεραν πως μένουν στην Πλιάκα.
Πλατεία Μαβίλη
Η πλατεία ονομάστηκε προς τιμήν του Ιθακήσιου ποιητή Λορέντζου Μαβίλη (1860-1912). Παλαιότερα έφερε το όνομα «Στέγη Πατρίδος» επειδή σε μικρή απόσταση υπήρχαν οι προσφυγικές πολυκατοικίες του ομώνυμου Οργανισμού.
Πλατεία Μοναστηρακίου
Πήρε το όνομά της από το «Μέγα Μοναστήριον της Παντανάσσσης» που ιδρύθηκε στον 10ο αιώνα. Εκεί ύφαιναν τους «αμπάδες» φθηνά και χονδρά υφάσματα που έγιναν παράδοση για την περιοχή (απ' όπου και η ονομασία της Αμπατζήδικα). Με την πάροδο του χρόνου τα κτήρια εγκαταλείφθηκαν και ερειπώθηκαν, έμεινε μόνον η μικρή εκκλησία της που σκεπάστηκε από χώματα και μόνο ένα μέρος της ήταν πάνω από το έδαφος. Γύρω στο 1760 κτίστηκε το τούρκικο τζαμί που υπάρχει μέχρι και σήμερα. Η πλατεία Μοναστηρακίου λεγόταν παλαιότερα και Πλατεία της Παλιάς Στρατώνας (από τους στρατώνες που υπήρχαν τότε στην περιοχή).
Πλατεία Βεϊκου
Αρχικά είχε πάρει την ονομασία της από την ισχυρή μεσαιωνική οικογένεια Γαργαρέττα, που είχε υπό την ιδιοκτησία της ουκ ολίγα κτήματα στην περιοχή. Στη συνέχεια το όνομα της απέκτησε αγωνιστικά χαρακτηριστικά και πλέον γνωστή ως Βεϊκου θυμίζει τον αγώνα που έδωσε κάποτε ο Σουλιώτης οπλαρχηγός και αγωνιστής την περίοδο του 1821, Λάμπρος Βεϊκος.
Πλατεία Κάννινγκος
Το όνομα της είναι εμπνευσμένο από τον Βρετανό πολιτικό και φιλέλληνα, Γεώργιο Κάννινγκ. Γνωστός υπουργός εξωτερικών, που ήταν από τους πρωτεργάτες του Πρωτοκόλλου των Μεγάλων Δυνάμεων "Περί ανεξαρτησίας της Ελλάδας", το οποίο υπογράφηκε στις 6 Ιουλίου του 1827. Λίγες μέρες αργότερα (21/7) άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 57 χρόνων.
Πλατεία Βάθης
Η ονομασία της έχει γεωγραφικές ρίζες. Λέγεται Βάθηςγιατί από εκεί περνούσε ο δρόμος του Μενιδίου (Αχαρνών) μέσα από την κοίτη του ρέματος του Κυκλοβόρου. Το ρέμα αυτό στη συνέχεια καλύφθηκε και αποτέλεσε τη σημερινή οδό Μάρνη.
Πλατεία Κολωνακίου
Η επίσημη ονομασία είναι Πλατεία Φιλικής Εταιρείας. Η ονομασία προέρχεται από κάποιο παλαιό στύλο (κολωνάκι) που υπήρχε εκεί κοντά (υπάρχει και σήμερα στο κηπάριο της πλατείας) και που μάλλον ήταν «αποτρεπτικό» νόσων και θεομηνιών.
κειμενο του Κώστα Παπαντωνίου
